Dyrektorzy

Na Rusi krzyż był jednym z najważniejszych przedmiotów chrześcijańskiego kultu. Za przykładem przywożonych z Bizancjum importów zaczęto wytwarzać rodzime wyroby, wśród których nie brakowało różnej wielkości, formy i przeznaczenia krzyży wykonanych ze stopów metali. Ich produkcję od końca XVII po XX w. zdominowali w Rosji i podnieśli na wysoki poziom staroobrzędowcy, prześladowani z powodu odrzucenia reformy liturgicznej wprowadzonej od połowy XVII w. Sylwetowa reliefowa ikona krzyża z wizerunkiem Ukrzyżowanego Chrystusa pozostawała jednym z najpopularniejszych wyrobów używanych zarówno przez staroobrzędowców, jak i przez prawosławnych wiernych doktrynie oficjalnej cerkwi (patrz S.12789MŁ – 12795MŁ; S.12869MŁ; S.12870MŁ; S.12872MŁ – 12876MŁ). Na Rusi utrwaliły się ośmiokończaste krzyże z trzema poprzecznymi ramionami (patrz S. 12875MŁ). Istotne w nich były nie tylko szczegóły przedstawienia, ale także towarzyszące im napisy (patrz S.12793MŁ). Na prezentowanym krzyżu warto zauważyć trzykrotną identyfikację osoby Zbawiciela. Na górnej belce krzyża nad głową Chrystusa skrót ІНЦИ oznacza wypisaną przez Piłata winę skazańca – Jezus Nazarejczyk Car (Król) Judejski. Nad środkową belką umieszczono skrót imienia Chrystusa ICXC oraz СНЬ БЖІЙ – Syn Boży. Nieprzypadkowe jest umieszczenie ciał niebieskich przy dłoniach Zbawiciela: po prawicy słońca - СЛНЦЕ, a po lewicy księżyca - ЛУНА, odczytywanych jako ilustracja ewangelicznego tekstu (Mt. 27,45), a także jako symbole ciągłości Eklezji (Kościóła) i Synagogi – Starego i Nowego Przymierza dopełnionego przez krzyżową ofiarę. Wśród szczegółów towarzyszących przedstawieniom Ukrzyżowania należą narzędzia męki, zaliczają się do nich włócznia, którą przebito bok Zbawiciela – oznaczona literą K jak „kopije” i trzcina z gąbką, na której podano ocet – oznaczona literą T jak „trost” (Mt. 27,48; Mk 15, 36: J 19, 29-30, 34-35).

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967